ถิ่นกำเนิดของลีลาวดีและความเชื่อที่ไม่ถูกต้องเกี่ยวกับลีลาวดี

      ลีลาวดี หรือที่เดิมเรียกกันว่า ลั่นทม ไม่ใช่ไม้ไทย และลีลาวดีไม่ใช่ชื่อพระราชทาน ลีลาวดีเป็นไม้ที่มีถิ่นกำเนิดในเขตอเมริกากลาง เช่น ฮาวาย เท็กซัส และฟลอริด้า ฯลฯ ชื่อเดิมคือ Plumeria หรือ Frangipani หลายคนคงไม่ลืมเพลงรำระบำฮาวาย ที่คนฮาวายนิยมใส่เสื้อลายดอกอย่างที่คนไทยนำมาใส่ในเทศกาลสงกรานต์ แล้วร้อยดอกลีลาวดีเป็นพวงมาคล้องคอ ร่ายรำระบำฮาวายต้อนรับแขกที่มาเยือนหรือในงานเทศกาล Plumeria บานสะพรั่ง ซึ่งมักจะอยู่ระหว่างเดือนธันวาคมถึงเดือน มิถุนายน หลายร้อยปีที่ผ่านมา ในยุคนั้นมิชชันนารีได้นำ Plumeria มาถวายพระมหากษัตริย์ไทยพร้อมๆกับการนำคริสต์ศาสนาเข้ามาเผยแผ่ในประเทศต่างๆรวมทั้งประเทศไทย เราจึงพบว่า ลีลาวดีต้นใหญ่ๆพบในวัง และด้วยเหตุที่พระมหากษัตริย์ในยุคสมัยนั้นทรงมีพระราชศรัทธาในพระพุทธศาสนา เมื่อได้ดอกไม้สวยมาปลูก ก็ทรงโปรดให้นำไปปลูกถวายตามวัดต่างๆ แม้กระทั่งบริเวณศาลหลักเมืองกรุงเทพฯในปัจจุบัน ชาวบ้านทั่วไป ก็ไม่มีใครกล้าตัดกิ่งลีลาวดีในวังหรือในวัด ประกอบกับมีการเปลี่ยนมาตั้งชื่อไทยว่า ลั่นทม ซึ่งความหมายที่แท้จริง คือ ละจากความทุกข์ ซึ่งก็คือความสุข แต่คนไทยไปสับสน ลากเข้าความไปนึกถึงคำว่า ระทม และเชื่อผิดผิดว่าปลูกแล้วจะเศร้าใจ ทุกข์ระทม เช่นเดียวกันกับต้น อโศก ความหมายคือ ไม่โศก เพราะ อ  มีความหมายว่า ไม่ แต่พอคนไทยเรียกว่าต้นโศก ความหมายก็ผิดไปแบบตรงกันข้าม ความเชื่อผิดผิดเหล่านี้ได้ถูกเล่าสืบสืบกันมาโดยปราศจากความเข้าใจที่ถูกต้อง ระยะแรกลีลาวดีที่เข้ามาในประเทศไทยมักเป็น สีขาว สีเหลือง หรือสีขาวไส้เหลือง สายพันธุ์ไม่ได้หลากหลายเหมือนในปัจจุบัน ที่ทั่วโลกมีหลายพันสายพันธุ์ ประเทศไทยสามารถพัฒนาสายพันธุ์ที่หลากหลายโดยผสมพันธุ์กับไม้ที่นำเข้าจากอเมริกากลาง หมู่เกาะใกล้เคียง จนเกิดสายพันธุ์สวยงามในประเทศไทยหลายร้อยสายพันธุ์ และต่างชาติก็มุ่งตรงมานำสายพันธุ์สวยงามของประเทศไทยไปปลูกในประเทศของตน สามารถสร้างรายได้ที่สูงมากเพราะไม้สวยเหล่านั้นคนไทยเชื่อว่าไม่ควรปลูก เขาจึงซื้อไปปลูกในแต่ละประเทศเป็นจำนวนมากในราคาถูก และบางสายพันธุ์ของไทยแทบไม่พบเลยในประเทศไทย ซึ่งเป็นสิ่งที่น่าเสียดาย ในประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว กำหนดให้เป็นไม้ประจำชาติ เรียกว่า จำปาลาว ส่วนประเทศ นิคารากัว ก็กำหนด Plumeria เป็นดอกไม้ประจำชาติเช่นกัน ปัจจุบันมีสมาคมลีลาวดีของอเมริกา ของออสเตรเลีย และในอีกหลากหลายประเทศด้วยประชาชนนิยมลีลาวดีเป็นอย่างมากมาก ถ้าลีลาวดีปลูกแล้วไม่ดีงาม เขาคงไม่กำหนดเป็นไม้ประจำชาติ ในประเทศอเมริกาและออสเตรเลียจะมีกิจกรรมสัมมนาและจำหน่ายลีลาวดีบ่อยครั้งและมีผู้ปลูก ผู้ซื้อคับคั่งในการจัดงานแต่ละครั้ง ท่านจึงควรเข้าใจที่มาและถิ่นกำเนิดของลีลาวดี ลั่นทม จำปาลาว Plumeria หรือ Frangipani ให้ถูกต้อง ร่วมกันอนุรักษ์ลีลาวดีสายพันธุ์สวยๆให้มีอยู่ในประเทศไทยของเรา ด้วยมาตรฐานราคาที่คู่ควรกับความงามและความยากในการพัฒนาสายพันธุ์

บทความโดย พรพิไล นาคแนวดี